درجه و دقيقه و ثانيه
آيا ميدانيد چرا درجه يک سيصد و شصتم کمان دايره کامل است و چرا مثلاً يکصدم يا يک هزارم نيست و اصولاً چرا دهدهی نيست؟
آيا ميدانيد چرا يکساعت به شصت دقيقه و يک دقيقه به شصت ثانيه تقسيم شدهاند؟
آیا میدانید کدام تمدن این واحدها را ابداع کرده است؟
اگر از قبل میدانستید که زندهباد! معلوم میشود اهل ریاضی و تاریخ علم و تمدن هستید. اگر نمیدانستید، خودتان جواب را با اندکی جستجو بیابید که شیرین و آموزنده است. اگر به نتیجهای نرسیدید، خبر بدهید.
نکته: جالب است که در این همه کثرت و تنوع آحاد اندازهگیری، واحد اندازه گیری زمان در طول تاریخ دست نخورده باقی مانده است. دلیل آن واضح است.
پاسخ: بنا بر شواهد تاریخی و باستانشناسی این تمدن بابل بود که درجه و دقیقه و ثانیه را ابداع کرد. بابلیها دستگاه اعدادشان در مبنای شصت بوده! (به جای دستگاه دهدهی). آنها در زمینه ستاره شناسی و نجوم پیشرفته بودند و میدانستند که سال سیصد و شصت و پنج روز و خوردهای است، اما مبنای کار و تعداد روزهای سال را برای سهولت ۳۶۰ گرفته بودند و دستگاه اعداد و واحدهای اندازهگیری خود را بر این مبنا ساخته بودند. بر همین اساس دایره را به ۳۶۰ درجه تقسیم کردند و از ۳۶۰ به که حاصل ضرب ۶۰ و ۶ بود به این دو عدد مقدس رسیدند. کار سختی نیست حدس زدن اینکه چطور به ۲۴ ساعت در شبانه روز رسیدند نیمی از دایره را (که ساعت آفتابیشان بود) به شش قسمت تقسیم کردند. به همین ترتیب هر سه عدد ۶، ۶۰ و ۳۶۰ را در زمان و کمان به کار گرفتند! این اتفاقات از حدود چهارهزار سال پیش به تدریج تا دوهزار و ششصد سال پیش افتاده است. ریاضیدانان بابل بر اساس لوح هایی که بدست آمده و محتویات آنها جداول تقریبی هستند، روشی عددی برای حل بعضی از معادلات خاص تک مجهولی درجه سه (که بخش درجه دو ندارد) را یافته بودند! آنها قبل از فیثاغورث توانسته بودند با استفاده از مربع های کوچک و شمارش تعداد آن مربعها جذر عدد دو را با تقریب بسیار خوبی بدست آورند که روششان در واقع استفاده از قاعده فیثاغورث بوده است.
Labels: تاریخ, علم و تکنولوژی