بهاریهها-۱
تبریکهای نوروز و مساله مهم "سلامتی"
یادآوری یک نکته مهم نگارشی
با اجازه از بزرگان ادبیات و ویراستاری حی و حاضر در دنیای مجازی، چون این "سلامت" و "سلامتی" در سیل عظیم پیامهای تبریک نوروزی بسیار دیده میشود و بنده هم به "سلامتی" آلرژی دارم و عطسهام میگیرد، شاید یادآوری این نکته که عرض خواهم کرد بد نباشد زیرا که حتی خود بنده نیز که این نکته را میدانم (و صدها و هزاران نکته دیگر را نمیدانم)، گاه رعایت نمیکنم، حتی دیدهام که کسانی که به نوشتار خود حساسند و اهل قلم هم هستند نیز گاه این موضوع از دستشان درمیرود. یک نمونه هم داشته باشید از جناب ف.م.سخن نویسنده و فعال مخفی در آخرین کشکول خود: "عيد شما مبارک، فرارسيدن نوروز باستانی و بهار سرسبز را به شما خوانندگان عزيز کشکول تبريک میگويم و آرزوی سالی خوش و سرشار از سلامتی برايتان دارم". به هر حال برای خود من هم کم پیش نمیآید.
همانطور که میدانیم واژه "سلامت" مصدر عربی و نتیجتاً اسم است (مانند درایت یا خجالت). اضافه کردن ی مصدرساز به انتهای آن کاری نادرست است. ی مصدرساز به انتهای صفت می چسبد (مانند خوب که صفت است میشود خوبی یعنی خوب بودن و به همین ترتیب) و مصدر میسازد. نتیجتاً ی نمیتواند به مصدر پچسبد و باز مصدر درست کند! اما مشکل اینجاست که در محاوره و بهعلت استمرار، واژه "سلامتی" به اشتباه جای خود مصدر یعنی واژه "سلامت" را گرفته است:
نویسنده پیام تبریک نوروزی: "سلامتی" شما و خانواده را آرزومندم.
دوست اهل میگساری: "بهسلامتی" شما
بسیجی شماره یک: چه خبر؟
بسیجی شماره دو: خبر "سلامتی" رهبری! (استفاده از واژه "رهبری" به جای "رهبر" خودش اشتباه مصطلح دیگری است. گویا ما در زبانمان هم دنبال نوعی فرمسازی و رسمیگری هستیم)
در هر یک از موارد باید جای "سلامتی"، "سلامت" گذاشت (یا میتوان برای فهم بهتر به جای سلامت گذاشت درایت یا خجالت، البته مواظب باشید امنیت ملی را به خطر نیندازید و دستگیر نشوید در مثال آخر!)
عمو لره: دماغت چاقه عموجون؟ خوبی؟ خوشی؟ زرنگی؟ سلامتی؟
در مرحله بعد استفاده فراوان از سلامتی به عنوان اسم موجب شده که در محاوره از عبارت "سلامت باشید" هم زیاد استفاده شود که اشتباه دیگری است. "سلامت" چنان که ذکر رفت، صفت نیست و سالم میتوان بود، اما "سلامت" نمیتوان بود. به قول دبیر ادبیات سابق ما در دبیرستان جناب سروری - که امیدوارم هرکجا هست تندرست باشد - کسی مثل سعدی لازم است که چنین عبارت بسازد و جا بیندازد و مثلاً به جای اینکه بگوییم "سلامت باشید"، بگوییم "بهسلامت باشید" یا "درسلامت باشید" ("سالم باشید" اما چندان مودبانه نیست!)، بهتر از همه اینها تندرست فارسی است. استفاده از جمله: "تندرست باشید" بیشتر توصیه میشود. آمدن واژه های عربی به فارسی موجب غنای فارسی شده اما در مواردی هم مانند "سلامت"، در جایی که واژه زیبای تندرست هست استفاده از آن بسیار بهتر و زیباتر است.
چکیده:
سلامت شما و خانواده را آرزومندم.
نوش یا نوشانوش
چه خبر؟ خبر سلامت شما یا خبر تندرستی شما
امیدوارم همیشه تندرست باشی
دماغت چاقه عموجون؟ خوبی؟ خوشی؟ زرنگی؟ تندرستی؟
ممکن است بگوییم که همه استفاده میکنند و دیگر جلویش را نمیشود گرفت و همینکه منظور همدیگر را میفهمیم کافی است. پاسخ این است که اگر اصرار به تکرار اشتباه مطلوب است چرا یادآوری اینکه آن چیز اشتباه است نامطلوب باشد؟ شلختگی زبانی و شلختگی فرهنگی از همدیگر وام میگیرند. به هر حال بد نیست تا جایی که میتوانیم درست صحبت کنیم و از آن مهمتر درست بنویسیم. مشکل اینکار چیست؟
فارسی را پاس بداریم و به بغلدستی هم پاس بدهیم و تکروی نکنیم!
بهارتان خرم و حالتان نو باد!
Labels: بهاریه